AMARANTUS – ZŁOTO INKÓW

Amarantus, zwany również szarłatem, to jedna z najstarszych roślin uprawnych świata. Nie bez powodu nazywany jest złotem Inków, gdyż to oni jako pierwsi docenili jego walory smakowe i żywieniowe. Aztekowie, Inkowie i Majowie uważali go za świętą roślinę, która miała dawać siłę i męstwo.  Amarantus został sprowadzony do Europy w XVI wieku jako roślina ozdobna. Dopiero z czasem zaczęto uprawiać go jako zboże.

Amarantus był przez wieki zapomniany i zdominowany przez inne zboża. Stosunkowo niedawno wrócił do łask, głównie za sprawą rozwoju sektora żywności bezglutenowej. W Polsce w latach osiemdziesiątych XX wieku rozpoczęto kompleksowe badania nad właściwościami, wartością odżywczą oraz możliwością uprawy tego zboża w naszym kraju. Amarantus pochodzi z Ameryki Południowej i obejmuje ponad 60 gatunków, jednak uprawiany jest głównie Amaranthus cruentus, Amaranthus caudatus i Amaranthus hypochondriacus. W Polsce najpopularniejszy jest Amaranthus cruentus. Kwiaty szarłatu mają charakterystyczny bordowy kolor, pojedynczy kwiatostan może wytworzyć nawet 50 tys. nasion.

Szarłat jest coraz częściej nazywany zbożem XXI wieku. Aktualnie trwają badania nad wyselekcjonowaniem gatunku amarantusa o najwyższej wartości odżywczej, który być może w przyszłości mógłby zastąpić pszenicę i inne zboża. Z nasion szarłatu produkowane są m. in.: płatki, kasze, mąka, poppinig, kleiki i musli. Jadalne są również liście i kwiaty amarantusa.

SAMO ZDROWIE

Główną zaletą amarantusa (Amaranthus cruentus L.) jest wysoka zawartość białka (16-20 %) o bardzo dobrym składzie aminokwasów. Nasiona szkarłatu zawierają aminokwasy egzogenne (m. in. lizynę, metioninę, cysteinę, cystynę, treoninę), czyli takie, których ludzki organizm nie jest w stanie wytworzyć samodzielnie. Dzięki temu, że białka nasion amarantusa mają wysoką wartość biologiczną mogą być wykorzystywane do wytwarzania produktów dla osób z alergią na mleko lub nietolerujących laktozy.

Zboże bezglutenowe – nie tylko dla celiaków

Produkty z nasion amarantusa wykorzystywane są przede wszystkim w diecie osób chorych na celiakię, które będąc na ścisłej diety bezglutenowej nie mogą spożywać tradycyjnej mąki oraz produktów mącznych. Alternatywą jest w ich przypadku mąka z amarantusa, która ma bardzo dobre właściwości wypiekowe. Można piec z niej nie tylko chleb i bułki, ale również ciasta, ciasteczka, gofry, naleśniki, placki czy knedle.

Nasiona szkarłatu zawierają ponadto tłuszcz (5-8 %). Wśród lipidów przeważają w nich zdrowe, nienasycone kwasy tłuszczowe (linolowy — ok. 50% oraz oleinowy — 25 %).
W amarantusie obecny jest jeszcze jeden cenny składnik – skwalen. Jest to tłuszcz o właściwościach antyoksydacyjnych.  Jego ilość w nasionach szarłatu jest znacznie wyższa niż np. w oliwkach. Skwalen obniża poziom cholesterolu, działa detoksykacyjnie, aktywizuje i wydłuża życie komórek, wzmacnia działanie układu odpornościowego organizmu. Skwalen ponadto przyspiesza wydalanie cholesterolu z organizmu, dzięki czemu obniża jego poziom we krwi. Skwalen pochodzący z amarantusa wchodzi w skład wielu produktów farmaceutycznych m. in. środków o działaniu przeciwbólowym, przeciwzapalnym, przeciwalergicznym, przeciwgrzybicznym, antyseptycznym, przeciwmiażdżycowym  i wspomagającym odporność. Co ciekawe, skwalen pochodzący z nasion amarantusa wykorzystywany jest również do produkcji kosmetyków oraz komputerów.

LEPSZY NIŻ SUPLEMNETY

Nasiona amarantusa zawierają również wiele składników mineralnych takich jak żelazo, wapń, fosfor, magnez, potas, jod, kobalt, jod. Dodatek nasion amarantusa do posiłków (np. jogurtów, sałatek) może być dobrym uzupełnieniem żelaza u osób z anemią, gdyż zawartość żelaza w szarłacie jest wyraźnie większa niż np. w pszenicy, szpinaku, nasionach roślin strączkowych, a nawet w mięsie, i może wynosić nawet 9,6 mg/100 g. Nasiona i liście amarantusa są też bogate w antyutleniacze (polifenole, antocyjany, flawonoidy, β-karoten) oraz błonnik. Amarantus to roślina o szerokim dużym działaniu profilaktyczno-terapeutycznym. Produkty z jej nasion zalecane są nie tylko osobom uczulonym na gluten, ale również chorym na serce, dzieciom, kobietom w ciąży, sportowcom, rekonwalescentom oraz osobom w starszym wieku, w profilaktyce i leczeniu anemii, chorób układu nerwowego i krwionośnego.

Bibliografia:

1. Ratusz K., Wirkowska M.: Charakterystyka nasion i lipidów amarantusa, Rośliny oleiste, t. 27, 2006, s. 243-349.
2. Szwejkowska B., Bielski S.:  Wartość prozdrowotna nasion szarłatu (Amaranthus cruentus L.), Postępy Fitoterapii, t. 4, 2012, s. 240-243.