Dla większości z nas może wydawać się, że zwiększanie masy ciała to banalna sprawa. Wystarczy więcej jeść, nie trzeba odmawiać sobie tuczących i smacznych potraw oraz przekąsek. Jednak dla wielu osób mających drobną budowę ciała przytycie jest tak trudne jak schudnięcie dla osoby otyłej.
ZA CHUDY, CZYLI JAKI?
W przeszłości nadwaga, a nawet otyłość była kojarzona z wysokim statusem społecznym, bogactwem i zdrowiem. Teraz wiemy, że nadmierna masa ciała wcale nie sprzyja zdrowiu i skraca życie, jednak zbyt niskie BMI wynikające z niedożywienia również może prowadzić do wystąpienia wielu chorób.
Według WHO niedożywienie u dorosłych można podzielić na trzy stopnie:
– niedożywienie białkowo-energetyczne Io (BMI: 17,0-18,4 kg/m2)
– niedożywienie białkowo-energetyczne IIo (BMI: 16,0-16,9 kg/m2)
– niedożywienie białkowo-energetyczne IIIo (BMI: <16,0 kg/m2)
Niedożywienie u dzieci diagnozuje się na podstawie odpowiednich dla wieku i płci siatek centylowych.
JAKIE SĄ PRZYCZYNY ZBYT NISKIEJ MASY CIAŁA?
Zbyt niska masa ciała wynika z niedożywienia. Przyczyn niedożywienia może być kilka. Począwszy od braku apetytu (stres, choroby, leki, podeszły wiek), poprzez problemy z żuciem, połykaniem i trawieniem pokarmów (choroby i stany zapalne układu pokarmowego, wątroby, trzustki), po zażywanie leków wpływających na spadek apetytu. Przyczyną zbyt niskiej masy ciała może być też zespół złego wchłaniania, który powoduje, że składniki pokarmowe nie są całkowicie absorbowane (celiakia, stany zapalne jelit, choroby wątroby, trzustki, nowotwory, biegunki) lub fizjologiczna utrata składników odżywczych (laktacja). Inną z przyczyn może być zwiększone zapotrzebowanie energetyczne organizmu (okres intensywnego wzrostu organizmu, duży wysiłek fizyczny, nadczynność tarczycy, gojenie się ran i oparzeń, przewlekłe choroby i stany zapalne).
GDY JESZ MNIEJ NIŻ POTRZEBUJESZ
Jeśli jednak problem niedowagi dotyczy osób zdrowych, najczęściej mamy do czynienia ze zbyt małą podażą energii w stosunku do zapotrzebowania organizmu. Inaczej mówiąc – organizm ,,spala” więcej kalorii niż otrzymuje z pożywieniem. Jeśli ilość spożywanego pokarmu jest mniejsza niż potrzeby energetyczne organizmu, zaczyna on wykorzystywać zapasy (glikogen) zgromadzone w wątrobie i mięśniach. Jednak są one bardzo małe, dlatego w dalszej kolejności ,,spala” tkankę tłuszczową oraz białko mięśniowe.
CO JEŚĆ, ABY PRZYTYĆ?
Odpowiedni sposób żywienia jest podstawową metodą wali ze zbyt niską masą ciała. Czasami lekarze zalecają również preparaty witaminowo-mineralne lub suplementy zwiększające apetyt. Zalecaną dietą jest dieta wysokoenergetyczna, czyli taka, która dostarczy więcej kalorii niż organizm jest w stanie zużyć. Kaloryczność diety należy zwiększać stopniowo np. o 100-300 kcal tygodniowo. Dobór odpowiedniej kaloryczności diety jest sprawa indywidualną. Jeśli masa ciała zaczyna się zwiększać, oznacza to, że postępowanie dietetyczne jest właściwe.
Ogólne zasady żywienia zdrowych osób z niedowagą są podobne do ogólnych zaleceń żywieniowych. Ponadto osoby chcące przybrać na masie ciała mogą jeść również produkty takie jak cukier, miód, soki, dżemy, pasztety i inne wysokokaloryczne produkty o wysokim IG. Nie ma również ograniczeń, co do sposobu przygotowywania posiłków (dozwolone jest np. smażenie na głębokim tłuszczu). Aby jednak nie dostarczać jedynie ,,pustych” kalorii nie należy zapominać o 5 porcjach warzyw i owoców. Posiłki powinny być spożywane co 3-4 h, tak aby nie doprowadzić do ,,spalania” zapasów glikogenu.
Praktyczne wskazówki:
Bibliografia:
1. Włodarek D.: Żywienie osób wychudzonych. [w:] Dietetyka, pod red. Włodarek D., wyd. Format-AB, Warszawa 2005, s. 256-260.