INSULINOOPORNOŚĆ. JAK JĄ ROZPOZNAĆ I LECZYĆ?

Insulinooporność to najwcześniejsze stadium cukrzycy, która jest epidemią w Polsce i na świecie. Do rozwoju insulinooporności przyczynia się niezdrowa dieta oraz nadwaga i otyłość. Można ją skutecznie leczyć przede wszystkim poprzez modyfikację stylu życia.

Insulinooporność definiuje się jako stan nieprawidłowej odpowiedzi tkanek organizmu na działanie insuliny. Prawidłowe stężenie insuliny na czczo wynosi 3-17 mIU/l. Najprostszym i używanym w praktyce sposobem oceny insulinooporności jest obliczenie tzw. wskaźnik HOMA-IR (HOMA-IR = insulina na czczo (mU/ml) x glukoza na czczo (mmol/l) / 22,5). Wynik dla osoby zdrowej powinien wynosić 1,0. Wartość przy której diagnozuje się insulinooporność wynosi 2-2,5.

Najczęstszą przyczyną insulinooporności jest nadmierna masa ciała. Otyłość dotyczy aż ok. 22% Polek i 21% Polaków w wieku 20-74 lata. Inne czynniki powodujące insulinooporność to: nadczynność tarczycy i przytarczyc, choroba Cushinga, akromegalia, hiperprolaktynemia, zespół policystycznych jajników (PCOS) oraz niektóre leki.

W insulinooporności w miarę upływu czasu z tkanki tłuszczowej uwalniają się różne substancje, które działają toksycznie na komórki wątrobowe nasilając tym samym  insulinooporność. Wysokie stężenie insuliny we krwi stymuluje istniejącą już często w nadmiarze tkankę tłuszczową do jej dalszego rozrostu, co jeszcze bardziej zwiększa  insulinooporność tworząc mechanizm błędnego koła.

Insulinooporność a cukrzyca

Insulinoopność jest niezależnym i najsilniejszym czynnikiem rozwoju cukrzycy typu 2. Z badań wynika, że spadek wrażliwości na insulinę jest najwcześniejszym etapem tej choroby. Aby wykryć zaburzenia gospodarki węglowodanowej należy wykonać  doustny test obciążenia glukozą (OGTT, ang. oral glucose tolerance test). Jest to tanie oraz bezpieczne badanie, które wykrywa insulinooporność już na najwcześniejszych jej etapach i pozwala zapobiec rozwojowi cukrzycy.

Jak leczyć insulinooporność?

Insulinooporność może wynikać z przyczyn genetycznych oraz środowiskowych. Modyfikacja genów jest przyszłością medycyny, jednak na chwilę obecną możemy wpływać jedynie na czynniki nabyte takie jak nadmierna masa ciała. Celem leczenia insulinooporności jest przede wszystkim jej zmniejszenie i profilaktyka cukrzycy typu 2. Obejmuje ono normalizację masy ciała poprzez zmianę stylu życia oraz farmakoterapię.

Jak udowodniono w wielu badaniach, utrata nadmiernej masy ciała zwiększa insulinowrażliwość oraz hamuje rozwój stanu przedcukrzycowego oraz cukrzycy. Odpowiednio dopasowana dieta oraz wysiłek fizyczny są najlepszym sposobem na walkę z insulinoopornością. Sposób żywienia powinien opierać się na produktach o niskiej gęstości energetycznej oraz niskim indeksie glikemicznym po to, aby ograniczyć pobudzanie wydzielania insuliny. Należy unikać produktów wysokoprzetworzonych o małej wartości odżywczej, bogatych w cukry proste i tłuszcze. Jak wynika z badań, to właśnie tego typu żywność przyczynia się do spadku insulinowrażliwości. Jako, że insulinooporności towarzyszy przewlekły stan zapalny, dieta powinna być bogata w antyoksydanty takie jak antocyjany, które poprawiają wrażliwość na insulinę. Bogate w te składniki są warzywa (np. czerwona kapusta, bakłażany), owoce (czarne porzeczki, jagody, maliny, jeżyny, czarny bez, aronia, czerwone winogrona) oraz zielona herbata.

Energetyczność diety należy dobrać indywidualnie m. in. do wieku, płci oraz wysiłku fizycznego. Ten zaś powinien stanowić uzupełnienie zdrowego sposobu żywienia. Zalecana częstotliwość to min. 30 min. umiarkowanej aktywności 5 razy w tygodniu lub 20 min. bardzo intensywnego treningu 3 razy w tygodniu.

Oprócz modyfikacji stylu życia zaleca się farmakoterapię. Aktualnie jedynym zalecanym w prewencji cukrzycy lekiem jest metformina.

Bibliografia:

1. Napiórkowska Z. (2017): ,,Insulinooporność a stan przedcukrzycowy”, Postępy Nauk Med., t. 30 (2), s. 84-88.
2. Matulewicz N., Karczewska-Kupczewska M. (2016): ,,Insulinooporność a przewlekła reakcja zapalna”, Postepy Hig Med Dosw, t. 70: 1245-1257
3. Słoma M., Szeja N. (2018): ,,Wpływ antocyjanów na insulinooporność”, Forum Zaburzeń Metabolicznych, t. 9, (4), s. 175–181.